چرا شیعیان به هنگام زیارت ، در و دیوار حرم را می بوسند و به آنها تبرّک می جویند ؟

پاسخ : تبرک جستن به آثار اولیای خدا ، مسأله ای نیست که هم اکنون در میان گروهی از مسلمانان پدید آمده باشد ، بلکه ریشه های این رفتار را در ژرفای تاریخ زندگانی رسول خدا و صحابه آن حضرت می توان یافت .

نه تنها پیامبر گرامی و یاران وی ، بلکه پیامبران پیشین نیز ، بدین امر مبادرت میورزیدند . و اینک دلایل مشروع بودن تبرّک به آثار اولیا از دیدگاه کتاب و سنّت را از نظر شما می گذرانیم :

1 ـ در قرآن کریم می خوانیم : هنگامی که یوسف صدیق ، خود را به برادران خویش معرفی کرد وآنان را مورد بخشودگی قرار داد ، فرمود :

« إذْهَبُوا بِقَمِیْصِیْ هذا فَأَلْقُوهُ عَلی وَجْهِ أبِیْ یَأتِ بَصِیْراً » . ( 1 )

ـ این پیراهن مرا با خود ببرید و بر صورت پدرم
( یعقوب ) افکنید تا دیدگانش بینا گردد .
سپس می فرماید :

« فَلَمّا أَنْ جاءَ الْبَشِیْرُ ألْقاهُ علی وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِیراً » . ( 2 )

ـ آنگاه که مژده دهنده ، آن پیراهن را بر رخسار او افکند ، بینایی وی بازگشت .

این سخن گویای قرآن ، گواه روشنی بر تبرک جستن پیامبر خدا ( یعقوب ) به پیراهن پیامبری دیگر ( حضرت یوسف ) می باشد ، بلکه بیانگر آن است که پیراهن یاد شده ، موجب بازگشت بینایی حضرت یعقوب گردید .

آیا می توان گفت رفتار این دو پیامبر گرامی ، از چهارچوب توحید و پرستش خدا خارج بوده است ؟ !

2 ـ شکی نیست که پیامبر گرامی اسلام ، به هنگام طواف خانه خدا ، حجرالاسود را استلام می نمود و یا می بوسید .

بخاری در صحیح خود می گوید : مردی از عبدالله بن عمر درباره استلام حجر سؤال کرد و او در پاسخ گفت :

« رأیت رسول الله ( صلّی الله علیه وآله ) یستلمه و یقبّله » . ( 3 )

ـ پیامبر را مشاهده کردم که حجرالاسود را استلام می نمود و می بوسید .

در صورتی که اگر لمس کردن و یا بوسیدن سنگی ، شرک به خدا بود ، هرگز پیامبر ( که منادی توحید است ) به چنین کاری مبادرت نمیورزید .

3 ـ در کتب صحاح و مسانید و در میان کتاب های تاریخ و سنن ، روایات انبوهی در مورد تبرّک جستن صحابه پیامبر به آثار آن حضرت ؛ مانند لباس ، آب وضو ، ظرف آب و . . . به چشم می خورد که با مراجعه به آنها ، کوچکترین تردیدی در مشروعیّت و پسندیده بودن آن باقی نمی ماند .

گرچه شمارش همه روایات در این زمینه ، در این نوشتار نمی گنجد ، ولی به عنوان مثال ، برخی از آنها را دراینجا یادآور می شویم :

الف : بخاری در صحیح خود ، در ضمن روایتی طولانی که شرح برخی از ویژگی های پیامبر و یاران او را دربردارد ، چنین می گوید :

« و إذا توضّأ کادوا یقتتِلون علی وضوئه » . ( 4 )

ـ هرگاه پیامبر وضو می گرفت ، نزدیک بود مسلمانان ، ( بر سر بدست آوردن آب وضوی آن حضرت ) باهم بجنگند .

ب ـ ابن حجر می گوید :

« إنَّ النّبیّ صلّی اللّه علیه و علی آلِه و سلّم کان یؤتی بالصّبیان فیبرک علیهم » . ( 5 )

ـ کودکان را نزد پیامبر می آوردند و آن حضرت به منظور تبرک آنان ، دعا می کرد .

ج ـ محمد طاهر مکّی می گوید :

« از ام ثابت روایت شده که گفت : رسول خدا بر من وارد شد و از دهانه مشکی که آویزان بود ، ایستاده آب نوشید و من برخاستم و دهانه مشک را بریدم » .

سپس می افزاید :

« این حدیث را ترمذی روایت کرده و می گوید : حدیث صحیح و حسن است و شارح این حدیث در کتاب ریاض الصالحین می گوید : ام ثابت ، دهانه مشک را برید تا جای دهان پیامبر را نگهداری کند و بدو تبرّک جوید و همچنین صحابه می کوشیدند تا از جایی که رسول خدا از آن آب نوشیده بود ، آب بنوشند » . ( 6 )

« کان رسُولُ اللهِ صلَّی الله علیه ] و آله [ و سلَّم إذا صلّی الغداة جاء خدم المدینة بِآنیتهم فیها الماء فما یؤتی بإناء إلاّ غمس یده فیها قربّماه جاؤوه فی الغداة الباردة فیغمس یده فیها » . ( 7 )

ـ خدمت گزاران مدینه به هنگام نماز صبح با ظرف آب نزد پیامبر می رفتند ، پیامبرگرامی دست مبارک خود را درهر یک از آن ظروف آب فرو می برد ، چه بسا در بامداد سردی خدمت وی می رسیدند ، باز هم پیامبر دست خود را در آنها فرو می برد . ( 8 )

بدین سان ، دلایل جواز تبرّک به آثار اولیای خدا روشن گشت و معلوم گردید کسانی که شیعه که را به خاطر این رفتار ، به شرک و دوگانه پرستی ، متهم می کنند ، معنای توحید و شرک را درست تحلیل نکرده اند . زیرا شرک و پرستش غیر خدا ، بدان معنا است که در کنار پرستش خدا ، موجود دیگری را نیز خدا بدانیم و یا کارهای خدایی را به وی نسبت دهیم ، بطوری که او را در اصل هستی و یا اثربخشی ، مستقل و بی نیاز از خدا قلمداد نماییم .

در حالی که شیعه ، آثار اولیای خدا را مانند خود آنان ، مخلوق و آفریده خدا می داند که هم در اصل وجود و پیدایش خود وهم در منشأ آثار بودن ، نیازمند به خداوند یگانه اند .

شیعه تنها به پاس احترام پیشوایان خود و پیشتازان دین خدا و به منظور ابراز محبّت بی شائبه خود نسبت به آنان ، بدان آثار تبرّک می جوید .

اگر شیعیان به هنگام زیارت حرم پیامبر و اهل بیت آن حضرت ، ضریح را می بوسند ، و یا در و دیوار را لمس می کنند ، تنها بدان جهت است که به پیامبر گرامی و عترت او عشق میورزند و این یک مسأله عاطفی انسانی است که در وجود یک انسان شیفته ، تجلّی می کند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ یوسف : 93

2 ـ یوسف : 96

3 ـ صحیح بخاری ، جزء 2 ، کتاب الحج ، باب تقبیل الحجر ، صفحه 152 ـ 151 ، ط مصر

4 ـ صحیح بخاری ، ج 3 ، باب مایجوز من الشروط فی الاسلام ، باب الشروط فی الجهاد و المصالحه ، ص 195

5ـ الاصابه ، ج 1 ، خطبه کتاب ، ص 7 ، ط مصر .

6 ـ تبرک الصحابه ، ( محمد طاهر مکّی ) ، فصل اول ، ص 29 ، ترجمه انصاری .

7 ـ صحیح مسلم ، جزء 7 ، کتاب الفضائل ، باب قرب النبی ـ ص ـ من الناس و تبرّکهم به ، ص 79 .

8 ـ به منظور آگاهی بیشتر ، می توانید به مدارک یاد شده در زیر ، مراجعه فرمایید :

. صحیح بخاری ، کتاب اشربه

. موطّأ مالک ، ج 1 ، ص 138 ، باب صلوت فرستادن بر پیامبر

. اسدالغابه ، ج 5 ، ص 90

. مسند احمد ، ج 4 ، ص 32

. الاستیعاب ، در حاشیه « الاصابه » ، ج 3 ، ص 631

. فتح الباری ، ج 1 ، ص 281 و 282